Qondarma erməni günü 24 aprel…

Abbas Hüseynli

AVMVİB sədrinin hüquqi və sosial məsələlər üzrə sabiq müavini, araşdırmaçı-yazar.

Rəhmətlə anırıq!

TƏKRAR

«Soyqırımın qarşısının alınması və cəzalandırlması haqqında» 09 dekabr 1948-ci ildə BMT Konvensiya qəbul etmişdir. Bu kovensiya dünya dövlətləri tərəfindən öz parlamentlərində «Ratfikasiya» edilmişdir. Həmin Konvensiyada qeyd edilir ki, soyqırım hər-hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu, bir qrup kimi bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədilə qrup üzvülərinin sağlamlığına ağır zərər vurma və ya onların əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma, qrupun bütövlükdə və ya qismən fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratma, qrup daxilində doğumların qarşısını almağa yönəlmiş tədbirləri həyata keçirmə. Bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirmədir.

Yuxarıda göstərilənlərdən aydın olur ki, hər-hansı bir dövlət və ya qrup, eləcə də konkret şəxs qeyd edilən hadisələrdən birisini törədirsə, həmin şəxsin əməlində soyqırım cinayətinin əlamətləri vardır. Erməni-haylar öz havadarları vasitəsi ilə uzun illərdir ki, Türkiyə Respublikasına qarşı iddia irəli sürürlər ki, vaxtı ilə Osmanlı dövləti 1915-ci ildə erməni-haylara qarşı soyqırım törətmişdir. Mən bir hüquqşunas və uzun müddət müstəntiq işləmiş bir şəxs kimi göstərə bilərəm ki, ermənilərin göstərdikləri soyqırım iddiası yalan və cəfəng bir iddiadır. Bunu sözlə ifadə etmək olmaz, ona görə də faktlarla göstərmək istəyirəm ki, ermənilərin irəli sürdüyü soyqırım iddiası əksinə türklərə qarşı türk soyqırım kimi dünya parlamentlərində müzakirə olunmalıdır.

1-ci Dünya müharibəsindən əvvəl 1912-ci ildə Balkanlarda Osmanlı Türkiyəsinə qarşı müharibə gedirdi. Bu müharibədə əsas rol oynayan qüvvə Rusiya dövləti və ermənilər olmuşlar. Hətta bu döyüşlərdə böyük «qəhərmanlıqlar» göstərən, yerli türklərə qarşı vəhşiliklər törədən minlərlə ermənilərə rəhbərlik edən Andronk Bolqar çarı tərəfindən polkovnik rütbəsinə layiq görülmüşdü.
1914-cü il 1-cı Dünya müharibəsinə Osmanlı dövləti daxil olmamışdan əvvəl artıq Çar Rusiyası tərəfindən ermənilər, həm Osmanlı ərazisində, həm də Car Rusiyasının ərazisində silahlanır və döyüş təcrübəsi keçirdilər. Nəticədə Osmanlı Türkiyəsinin ərazisində ermənilər üsyan, hücum və dinc sakinlərə qarşı təcavüzlər həyata keçirirdilər. Bu barədə həm 1-ci Dünya müharibəsində iştirak edən Üçlər İttifaqına daxil olan, həm də Antanta dövlətlərinin arxivlərində minlərlə sənədlər vardır. Həmin sənədlərin heç birisində türklərin ermənilərə qarşı soyqırım törətməsi faktlarf yoxdur. Əksinə ermənilərin qeyd etdiyim müharibədə iştirak edən dövlətlərlə birlikdə Osmanlı ərazisində törətdikləri soyqırım faktları isə yetərincədir. Mən onlardan yalnız birisini Çar Ordusunun podpolkovniki Tverdoxlebovun «Gördüklərim, Yaşadıqlarım» məqaləsi səh 8-11-də olan yazıları Sizə təqdim etmək istəyirəm. Orada Tverdoxlebov yazmışdır: «Ərzincandan Ərzuruma gedən erməni sürüsü, yolların üzərində önlərinə çıxan bütün müsəlman əhalisini qətl etmişdirlər … Qırğınlar heyvani bir vəhşiliklə edilirdi. Məsələn, leytenant Mzivani Ərzurum hərbi qarnizonunun topçu zabitləri konfransında, belə bir hadisəyə şahid olduğunu bildirmişdir: Ağır yaralı və yerdə çan verməkdə olan bir kürdə, bir erməni əsgəri qaçaraq yaxınlaşmış və ağzına bir çubuq soxmağa çalışmışdır. Dişləri sıxılan vəziyyətdə ölməkdə olan adamın ağzına çubuğu soxa bilmədikdə üstündəki paltarları çıxarmışdı. Erməni, ölməkdə olan adamın çılpaq qarınına çəkməsinin dəmir uclu dabanları ilə vurmağa başlamışdı. İlica mahalında qaçmağı bacara bilməyənlərin hamısı qətl edilmişdi. Ordu Komandanı (Odişelidze), boyunları küt bıçaqla parça-parça edilərək kəsilmiş uşaq cəsədləri gördüyünü söyləyirdi.

Qətlamdan üç həftə sonra İlicaya gedən podpolkovnik Qryaznov 26 fevralda geri döndükdə, mənə orada belə bir mənzərə ilə qarşılaşdığını söylədi: «Kəndlərə gedən yollarda və küçələrdə parçalanmış cəsədlər eləcə yatırdılar. Öndə gedən hər erməni, mütləq gördüyü cəsədə tüpürür və söyürdü. Təxminən, 55-70 metr kvadrat sahədəki bir məscid həyətində 1,5 metr hündürlüyündə, öldürülmüş türk-qoca kişi, qadın və uşaq-cəsədləri vardı. Qadın cəsədlərində təcavüz izləri vardır… 26 fevraldan 27 fevrala (1918) keçən gecə ermənilər rus zabitlərini aldadıb Ərzurumda qətlam və insan qırğını törətdilər…Ərzurumda o gecə öldürülən müsəlmanların sayı 3.000-ə yaxın idi. Daha açıq danışmaq lazım gələrsə, qırğın təsadüfü deyil, əvvəldən edilən hazırlıqlar və həbslərlə, mütəşəkkil bir şəkildə həyata keçirilmişdi»

Bir faktı demək istəyirəm ki, ermənilər 1915-ci il aprel aynın 24-nü ermənilərə qarşı soyqırım günü kimi qeyd edirlər. Bəs sual ortaya çıxır ki, bu günü nə hadisə baş vermişdir?

Harada, hansı erməni türklər tərəfindən öldürülmüş və ya hər-hansı bir soyqırıma məruz qalmışlar?
Belə bir fakt yoxdur. Bəs ortada nə var?

Ortada olan odur ki, erməni üsyanlarının getdikcə geniş şəkildə yayıldığını, Çar Rusiyası ilə sərhəd ərazilərdə yaşayan müsəlman türk-kürd əhalisinin kütləvi şəkildə öldürülmələri və öz yurdlarından didərgin salındıqlar üçün Osmanlı Daxili İşlər Nazirliyi 1915-ci ilin 24 aprelində qərar qəbul edir. Həmin qərarda göstərilmişdi: »Erməni komitələrinin Osmanlı ölkəsində separatçı fikirlərlə muxtariyyət əldə etmə təşəbbüsləri, Daşnak Komitəsinin Rusiyada olan erməniləri təhrik səyləri, ölkənin müharibə vəziyətində olmasını fürsət bilərək, Anadolunun bir çox vilayətində üsyan qaldırmaları, bomba, silah tədarükləri, könüllü alaylar yaratmaları və ruslarla birlikdə hərəkət edərək Osmanlı ordusunu təhdid etmələri, bu komitələrin fəaliyyətlərinə son vermək doğurduğundan; komitələrin vilayətləridəki şöbələrinin bağlanmasına, hər cür sənədlərin yox edilmələrinə imkan verilməyərək ələ keçirilməsinə, komitə ilə əməkdaşlıqda olan ermənilərin təqib və nəzarətə alınmalarına, əllərindəki silahların topladılmasına və həbs olunan şəxslərin Hərbi Divanına ( Hərbi Tirbunala) sövq edilsinlər…»

Bu qərardan sonra bir çoz ermənilər həbs edilmişlər. Hətta həmin həbslər barədə erməni tarixçisi Kirokasiyan «Zapadnaya Armeniya v qodu Pervoy Mirovoy Voynı» əsərində 24-29 aprel 1915-ci il tarixlərində həbs olunan erməni fəallarının sayının 800 nəfəri aşdığını irəli sürürdü.

Türk hökumət köç siyasətini sonralar, artıq ermənilərin hərəkətlərinə dözməyin mümkün olmadığı, görülmüş tədbirlərin bir nəticə vermədiyi üçün 1915-ci il 17 may tarixində «Köçürülmə və Yerləşdirmə» qanununa uyğun olaraq həyata keçirilməyə başladıldı. Özü də öz ərazisində əmlakları toxunulmaz qalmaqla bir yerdən digər bir əraziyə. Onu da bildirim ki, köçən ermənilərin malları qoruma altına alınaraq bu barədə «Tərk edilmiş Mallar Komissiyası» yaradıldı. Bir fakta diqqət edin ki, Osmanlı dövləti öz ərazisində olan erməni əhalisini, yalnız Osmanlı dövlətinə qarşı çıxanların köçünü həyata keçirirdi. Bu vaxt xəstələr və korlar, katolik və protestant məzhəbindən olanlar, əsgərlər və onların ailələri, məmurlar, tacirlər, bəzi işçi, fəhlə və ustalara sürgün tətbiq edilmədi.(Osmanlı Belgelərində Ermənilər (1915-1920) səh.133-139)

Hətta «Köçürülmə və yerləşdirmə «qərarı ermənilərin qeyd edildiyi kimi hamısına tətbiq edilməmişdir. İstanbul, Kütahaya qəzaları və Aydın vilayətindəki ermənilər, Antaliya erməniləri-komitə üzvüləri istisna olmaqla –köçürülməmişdirlər. Elə bunun özünü araşdırarkən məlum olur ki, kütləvi şəkildə insanların qırılması və ya onlara qarşı milli, irqi zəmində hər-hansı bir hərəkət baş verməmişdir. Hətta köçürülmə zamanı belə bütün ermənilər köçürülməmişlər.

Erməni haylar dünyaya göstərməyə çalışırlar ki, Osmanlı dövləti 1915-ci ildə 1 milyon 500 min ermənini öldürmüşdür. Ermənilər 1914-cü ildə arxiv sənədlərinə görə Osmanlı Türkiyəsində sayları 773,430 nəfər olduğu, 1919-cu ilin noyabr ayında isə saylarının 658,900 nəfər olması göstərilmişdir.

Mənə elə gəlir ki, ağlı başında olan hər bir şəxs millətindən, dinindən, irqindən asılı olmayaraq bilir ki, ermənilərin soyqırıma məruz qalması barədə irəli sürülən iddialar əsassızdır. Lakin çox təəssüf doğuran hal ondan ibarətdir ki, dünyanın bir çox dövlətləri artıq erməni soyqırımı iddialarını öz qanunverici orqanlarında müzakirə edərək qəbul etmişlər. Son qəbul edilmə mərasimi isə İtaliya dövlətində baş vermişdir. Bunun səbəbi kimi çox şeyləri göstərmək olar, birinci növbədə olan məsələ Türk xalqarının ermənilərin iç üzünü dünyaya çatdıra bilməmələri, bu sahədə təbliğat, təşviqat işinin lazımı qaydada aparılmamasıdır.Biz özümüz başımıza gələn «Xocalı» soyqırımını hələ qardaş Türkiyə Respublikası Böyük Millət məclisində təsdiq edilməsinə belə nail olmamışıq. Bir nəfər Türk alimi ilə bu barədə söhbətimiz olmuşdu. O, mənə bildirdi ki, bu məsələ Böyük Millət Məclisində müzakirə olunsa da qəbul edilmədir. Ona görə ki, Türkyənin aparıcı partiyası AKP bu məsələnin tarixçilərin işi olmasını bildirdi. Mən onları qınamıram. Ona görə ki, onların başkanı hörmətli Rəcəb Tayyub Ərdoğan özü də Argentinada erməni jurnalistinin «Niyə Türkiyə dövləti erməni soyqırımını tanımır» sualına belə cavab vermişdi: «Bu məsələ tarixçilərin işləridir. Biz öz arxivimzi bütün dünya dövətlərinin üzünə açmışıq, qoy gəlib özləri həqiqəti görsünlər» deyərək erməni soyqırımı törədilmədiyini göstərmişdir.

Mən üzümü Türkiyə Respublikasının prezidenti, hörmətli Rəcəb Tayyub Ərdoğana tutaraq demək istəyirəm ki, heç bir dövlət gəlib Sizin dövlətə qarşı irəli sürülmüş bu soyqırım iddiasını araşıdmayacaq. Bunu Türkiyə dövləti özü etməlidir. Bunu etdikdən sonra isə dünyada hansı dövlət cəfəng «Erməni soyqırımını» tanımışdısa, həmin dövləti Türkiyə dövlətini aşağılayan belə bir qərar qəbul etdiyi üçün Beynəlxalq məhkəməyə verməlidir. Mənə elə gəlir ki, Türkiyə dövlətində Beynəlxalq hüquq sahəsində savadlı hüquqşunaslar çoxluq təşkil edir. Lazım gəlsə Sizə bu sahədə Azərbaycan Respublikasında olan hüquqşunaslarda yaxından köməklik edə bilər. Qondarma erməni soyqırımını tanıyan dövlətlərdən birisidə Rusiya dövlətidir.Həmin dövlət öz dumasında iki dəfə bu məsələni gündəmə gətirmiş və utanmadan ikisində də bu qondarma soyqırımı qəbul etmişdir. Bir rəsmi arxiv materialını dumada oturan şəxslərə göstərək bildimək istəyirəm ki, ay deputatlar, məhz erməni-hayları Qafqaza Azərbaycan Türklərinin ərazisinə Sizin varisi olduğunuz Car Hökuməti qanunzuz, müstəmləkəçilik siyasəti yeridərək, insanlığa yaraşmayan hərəkətlərlə gətirmişdir. Hətta həmin Çar hökuməti 1-ci Dünya müharibəsi zamanı Osmanlı Türkiyəsinə qarşı ermənilərdən ibarət quldur dəstələri təşkil etmişdir ki, həmin dəstələrə də ümumi rəhbərliyi Qafqar Rus Ordusu komandanlığı həyata keçirirdi. «Rus Arxiv Bəlgələri İşığında Erməni Soyqırım İddialarına dair» arxiv sənədinin 44-45-ci səhvələrində Qafqazda aşağıda göstərilən erməni könüllü birliklərinin yaradıldığı qeyd olunmuşdur:

1.İranda Andranik Ozanyan əmrində,
2.İğdırda Dro (Armen Garo) əmrində,
3.Kağızmanda Amazasp əmrində,
4.Sarıqamışda Keri əmrində,
5.Qarsda Canpoladyans əmrində.

Bir məsələni deməyi özümə borc bilirəm ki, təkcə 1914-cü ildən 1920-ci ilə qədər olan müddətdə məhz rusların köməkliyi sayəsində ermənilər Anadoluda, İranda, Azərbaycan ərazilərində 3 milyondan çox müsəlman türkü, kürdü qətl etmişlər.

Mən Sizə onu demək istəyirəm ki, ayıq olun, harada erməni olan bir şəxs görsəniz və düşünün ki, bu şəxs insana bənzər bir məxluqdur, ona inanmayın, elə belə deyilməmişdir ki, ən yaxşı erməni ölü ermənidir.